Nakład niewyczerpany: Obraz szpiega

Victor Maskell, historyk sztuki, bohater powieści Johna Banville’a Niedotykalny, posiada w swych zbiorach niewielki obraz Nicolasa Poussina zatytułowany Śmierć Seneki. Jest to jego największy skarb, najbliższa mu rzecz. Trafia na niego przypadkiem, gdzieś w początku lat 30., na zakurzonym zapleczu jakiejś galerii i kupuje od nieświadomego jego wartości handlarza za 200 funtów pożyczonych od bogatego przyjaciela Leo Rothensteina. Pierwowzorem Victora Maskella była postać autentyczna, królewski historyk sztuki, wybitny specjalista od malarstwa Poussina i szpieg sowiecki Anthony Blunt. W rzeczywistości, w identycznych, co powieściowe okolicznościach nabył on w roku 1933, dzięki pomocy swego przyjaciela, potomka bankierskiego rodu, Victora Rothschilda, również zresztą szpiega sowieckiego, nieatrybuowany obraz Nicolasa Poussina Eliezer i Rebecca przy studni.

Po ujawnieniu swej współpracy z wywiadem sowieckim i kompletnej publicznej kompromitacji na początku lat 80. Blunt był zmuszony odsprzedać obraz Fitzwilliam Museum w Cambridge, gdzie można go obecnie oglądać.

Powieściowy obraz Śmierć Seneki Poussina jest fikcyjny. Choć śmierć Seneki była tematem wielokrotnie podejmowanym przez malarzy w różnych epokach, np. na obrazach Luki Giordano z połowy XVII wieku, Tiepola z początku XVIII wieku, czy późniejszym o pół wieku obrazie Davida, to jednak nie podjął go nigdy Nicolas Poussin, a przynajmniej nic o tym nie wiadomo.

Historia śmierci Seneki znana jest z Roczników Tacyta. Filozof utraciwszy wpływy na dworze swego dawnego wychowanka Nerona, w atmosferze podejrzeń i oskarżeń wycofał się całkowicie z życia publicznego i poświęcił pracy pisarskiej. Nie zaznał jednak długo spokoju. Oskarżony o udział w spisku Pizona w roku 65, został skazany na śmierć i zmuszony do samobójstwa, które popełnił podcinając sobie żyły.

Victor Maskell nigdy nie wyraża tego wprost, ale mamy nieodparte wrażenie, że swój brak uczuć i całkowitą niemożność moralnej oceny własnych czynów postrzega jako stoicyzm. Pokrętnie przywdziewa szaty filozofa, by później w rozżaleniu i rozgoryczeniu, po ujawnieniu swej wieloletniej zdrady, w żałosnym geście samousprawiedliwienia, widzieć siebie właśnie na podobieństwo Seneki, oskarżonego, pomówionego i odsuniętego od łask, zmuszonego do zadania sobie śmierci.

Nie przypadkiem więc Banville wymyślił właśnie taki obraz. Biblijna historia poszukiwania żony dla Izaaka będąca tematem obrazu Eliezer i Rebeka przy studni, nie dostarczyłaby fabule tak znaczącego kontekstu.